103 ~ Φρανσουά Τρυφφώ: Ευτυχισμένη εποχή, ευτυχισμένη ζωή, καθώς... ...

Κάποια μέρα του 1942, εξαιρετικά ανυπόμονος να δω την ταινία του Μαρσέλ Καρνέ "Οι επισκέπτες του απογεύματος" που παιζόταν επί τέλους στη γειτονιά μου, στον κινηματογράφο "Πιγκάλ", αποφάσισα να μην πάω σχολείο. Η ταινία μού άρεσε πολύ και, το ίδιο βράδυ, η θεία μου που σπούδαζε βιολί στο Κονσερβατουάρ πέρασε απ' το σπίτι για να με πάει κινηματογράφο' είχε κάνει την εκλογή της: "Οι επισκέπτες του απογεύματος", κι όπως σε καμιά περίπτωση δεν θα ομολογούσα πως την είχα δει, έπρεπε να την ξαναδώ,προσποιούμενος μάλιστα πως την βλέπω για πρώτη φορά' αυτή ακριβώς τη μέρα κατάλαβα πόσο μαγικό είναι να εισχωρεί κανείς όλο και βαθύτερα σ' ένα έργο πραγματικά θαυμαστό σε σημείο μάλιστα να του δημιουργείται η ψευδαίσθηση πως ξαναζεί τη δημιουργία του.

Ένα χρόνο αργότερα παίχτηκε "Το Κοράκι" του Κλουζώ που μου δημιούργησε ακόμη μεγαλύτερο θαυμασμό' πρέπει να το είδα πέντε ή έξι φορές ανάμεσα στην ημερομηνία που πρωτοπαίχτηκε (Μάιος 1943) και την Απελευθέρωση που το απαγόρευσε' αργότερα, όταν το επέτρεψαν και πάλι, το ξανάβλεπα πολλές φορές κάθε χρόνο σε σημείο που έμαθα το διάλογό του απ' έξω, έναν διάλογο πολύ ώριμο σε σχέση με κείνους άλλων ταινιών που διέθετε μια εκατοντάδα σκληρών λέξεων. Λέξεις που ανακάλυπτα προοδευτικά το νόημά τους...

[....] Τις πρώτες μου διακόσιες ταινίες τις είδα λαθραία, είτε σκάζοντάς το από το σχολείο και μπαίνοντας μέσα στην αίθουσα χωρίς να πληρώσω - απ' την έξοδο κινδύνου ή απ' τα παράθυρα της τουαλέτας - είτε επωφελούμενος το βράδυ απ' την απουσία των γονιών μου αναγκασμένος να ξαναβρεθώ στο κρεβάτι, κάνοντας πως κοιμάμαι, τη στιγμή που θα γύριζαν. Πλήρωνα λοιπόν τη μεγάλη αυτή ευχαρίστηση με δυνατούς πόνους στην κοιλιά, μ' ένα στομάχι σφιγμένο κι ένα κεφάλι να καίει και πλημμυρισμένος από ένα αίσθημα ενοχής που δεν μπορούσε παρά να μεγαλώνει τις συγκινήσεις που μου πρόσφερε το θέαμα.

Ένοιωθα μεγάλη ανάγκη να μπω μέσα στις ταινίες και κατόρθωνα φτάνοντας όσο γίνεται πιο κοντά στην οθόνη να χάνω την αίσθηση της αίθουσας' απόρριπτα τις ταινίες εποχής, όπως επίσης τις πολεμικές και τα γουέστερν, γιατί δυσκολευόμουν να ταυτιστώ μαζί τους' έτσι δεν μου έμεναν παρά οι αστυνομικές και οι ερωτικές ταινίες' αντίθετα απ' ό,τι γινόταν με τους θεατές της ηλικίας μου, ταυτιζόμουν όχι με τους ηρωικούς χαρακτήρες αλλά με τα πρόσωπα που βρίσκονταν σε μειονεκτική κατάσταση και πιο συστηματικά μ' όλους εκείνους που είχαν αμαρτήσει.

[....] Με ρωτούν συχνά σε ποια στιγμή της κινηματογραφοφιλίας μου είχα την επιθυμία να γίνω σκηνοθέτης ή κριτικός και πραγματικά δεν έχω να δώσω καμιάν απάντηση' το μόνο που ξέρω είναι πως ήθελα να έρθω όσο γίνεται πιο κοντά στον κινηματογράφο. Ένα πρώτο στάδιο ήταν να βλέπω πολλές ταινίες, ένα δεύτερο να σημειώνω βγαίνοντας απ' την αίθουσα τ' όνομα του σκηνοθέτη, ένα τρίτο να ξαναβλέπω συχνά τις ίδιες ταινίες και να ξεκαθαρίζω τις προτιμήσεις μου σε σχέση με τους σκηνοθέτες. Αλλά σε κείνη την περίοδο της ζωής μου, ο κινηματογράφος είχε για μένα τη μορφή ενός ναρκωτικού, σε σημείο μάλιστα που, όταν στα 1947 δημιούργησα μια Κινηματογραφική Λέσχη, της έδωσα το φιλόδοξο και αποκαλυπτικό όνομα "Κινηματογραφομανής Κύκλος". Είχε συμβεί μάλιστα να δω την ίδια ταινία πέντε ή έξι φορές μέσα στον ίδιο μήνα, χωρίς όμως να μπορώ να διηγηθώ με ακρίβεια το σενάριό της, γιατί τη μια φορά κάποια μουσική όπως ακουγόταν, την άλλη μια καταδίωξη μέσα στη νύχτα, την τρίτη τα δάκρυα της ηθοποιού με μεθούσαν, μ' έκαναν ν' απογειωθώ και με πήγαιναν πολύ πιο μακριά απ' ό,τι η ίδια η ταινία.

Τον Αύγουστο του 1951, άρρωστος και φυλακισμένος στο Τμήμα Κρατουμένων ενός στρατιωτικού νοσοκομείου - μας περνούσαν χειροπέδες ακόμη κι όταν πηγαίναμε για ντους ή απλά για την ανάγκη μας - λυσσούσα στο κρεβάτι μου διαβάζοντας σε μιαν εφημερίδα πως ο Όρσον Ουέλλες ήταν αναγκασμένος να αποσύρει τον "Οθέλλο" του απ' τον συναγωνισμό της Βενετίας, γιατί δεν μπορούσε να επιτρέψει στον εαυτό του την αποτυχία, που ήταν μοιραία, καθώς θ' αναμετριόταν με τον "Άμλετ" του Λώρενς Ολίβιε, μια βρετανική υπερπαραγωγή. Ευτυχισμένη εποχή, ευτυχισμένη ζωή, καθώς μας βρίσκουν πιο ανήσυχους για την τύχη των ανθρώπων που θαυμάζουμε απ' ό,τι για την δική μας!
François Roland Truffaut (1932–1984)

* Το αυτοβιογραφικό κείμενο είναι από το περιοδικό
η λέξη, τ.41/Ιανουάριος 1985 -
μετάφραση: Θανάσης Νιάρχος
* φωτογραφίες: rejected treatment, Η λέξη-τ.41,
independent.co.uk, france.magazine.org