30 ~ Κώστας Καζάκος: Το τραίνο που ταξιδεύω ακόμα

Το σαλόνι του σπιτιού μας ήτανε απαγορευμένο για μας τα παιδιά. Το ξεκλείδωνε η μάνα μου μόνο στις γιορτές κι όταν είχαμε επισκέψεις στο σπίτι. [...] Μέσα στο σαλόνι υπήρχαν και δυο κομμάτια άλλης κατηγορίας. Ξενόφερτα. Τα είχε φέρει ο παππούλης μου, ο γερο- Ντίνης από το Ντιτρόιτ της Αμερικής. Στη γωνία στεκότανε το γραμμόφωνο, το Κολούμπια, αστραφτερό με βαθυκόκκινη λάκα, ψηλό, επιβλητικό, με ενσωματωμένη δισκοθήκη και με δυο πορτάκια που τα ανοίγαμε για να ακούγεται η φωνή. Είχε τρεις-τέσσερες πλάκες με ρεμπέτικα, τραβηγμένα στην Αμερική στις αρχές του αιώνα, την «Ουγγρική Ραψωδία» του Λιστ, δυο σονάτες του Σούμπερτ και δυο πλάκες με τραγούδια και άριες του Καρούζο. Κολλητά του, ήτανε μια όρθια βιβλιοθήκη, με ράφια μόνο, από αφρικάνικο κοκκινόξυλο. Τα κάτω ράφια, μέχρι το πάτωμα, είχανε μέσα τους 24 τόμους της Μεγάλης Ελληνικής Εγκυκλοπαίδειας του «Πυρσού». Στο μεσαίο ράφι ήτανε η Σιδηρά Διαθήκη του Πολύβιου Δημητρακόπουλου, Τα Κατά Συνθήκην Ψεύδη του Μαξ Νορντάου, Τα Μυστήρια του Κνουτ Χάμσουν, το Πόλεμος και Ειρήνη του γερο- Τολστόη, οι Αδελφοί Καραμαζώφ του Ντοστογιέφσκι, Η Ανθή του Αντρέγιεφ και πέντε κοντόχοντροι μαύροι τόμοι, Οι Άθλιοι του Ουγκώ, στη μαγευτική αρχαιοπρεπή μετάφραση του Σκυλίτση. Στα τρια από πάνω ράφια, ψηλά, ήτανε τρεις σειρές άσπρα ομοιόμορφα βιβλία, αριθμημένα σα στρατιωτάκια. Ο «Πάπυρος». Οι αρχαίοι έλληνες συγγραφείς. Μερικές τραγωδίες, ο Ησίοδος, ο Όμηρος, ο Ηρόδοτος, Πλάτωνας και Αριστοτέλης, ο Θουκυδίδης, ο Ξενοφώντας, ο Πλούταρχος. Η Βιβλιοθήκη του πατέρα μου.

Το '41, στον πρώτο χρόνο της Κατοχής, ήμουνα έξι χρόνων πια κι η γλώσσα μου άρχισε να ξεθαρρεύει με τα γράμματα και τις συλλαβές. Διάβαζα κανονικά τότε. Μου λέει ο πατέρας μου μια μέρα: «Το κλειδί της σάλας το κρύβει η μάνα σου στο συρτάρι του κομοδίνου του δικού μου, στην κρεβατοκάμαρα. Άμα θέλεις να ξεφυλλίσεις τα βιβλία, να το παίρνεις και να το ξαναβάζεις στη θέσητου. Αλλά κοίτα να μη σε καταλάβει.»

Από τη μια το συνωμοτικό, από την άλλη η ευωδιά του πεντακάθαρου σαλονιού, μέχρι που τέλειωσε η Κατοχή και ήρθε η Απελευθέρωση, τα διάβασα, τα ξαναδιάβασα πάλι και πάλι. Φύλλο και φτερό γίνανε τα βιβλία. Δέκα χρόνων ήμουνα δεν ήμουνα, μου έλεγες μια λέξη κι αμέσως σου έλεγα τον τόμο του «Πυρσού» που θα την έβρισκες. Το τάδε περιστατικό του Πελοποννησιακού Πολέμου και σου έλεγα αμέσως αν ήτανε σε δεξιά ή σε αριστερή σελίδα του Θουκυδίδη.

Τότε έκανα και τη φοβερή μου ανακάλυψη. Έπρεπε να γίνω διανοούμενος. Ο διανοούμενος, έλεγα, είναι ο ήρωας του καλού, που πολεμάει να λιγοστέψει του κακού τη δύναμη μέσα στη ζωή μας. Έπρεπε κι εγώ να μπω σε κείνη την τάξη των ηρώων, που τραβάνε μέσα από το μυαλό τους το τρομερό σπαθί της διανόησης κι αμέσως ο δράκος του κακού χώνεται πανικόβλητος στη σπηλιά του. Ήτανε ό,τι καλύτερο μπορούσα να φανταστώ για την επαγγελματική μου σταδιοδρομία.

Η σειρά του «Πάπυρου» δεν ήταν ολόκληρη. Πολλοί αριθμοί λείπανε. Και μου είχανε μείνει μεγάλα κενά. Ε, λοιπόν, μεγάλωσα κι απόκτησα όλα τα βιβλία, αλλά τα κενά που είχα τότε, δε γιομίσανε ποτέ. Αισθάνομαι ότι τα ίδια κενά τα έχω ακόμα. Λες κι ό,τι έγινε, έγινε εκείνα τα χρόνια, λες και κλειδώθηκε το μυαλό μου. Ό,τι κι αν διάβασα στη ζωή μου, νομίζω ότι είναι στριμωγμένο μέσα σε κείνη την όρθια βιβλιοθήκη του πατέρα μου, ό,τι διάβασα και μ' άρεσε στη ζωή μου, το βλέπω άσπρο κι αριθμημένο, σαν να συμπληρώνει τα στρατιωτάκια του «Πάπυρου».

Ακόμα και τα τρομερά γεγονότα που έζησα, οι ανεμοστρόβιλοι της βαρβαρότητας που σάρωσαν το τοπίο μέσα μου εκείνα τα χρόνια, δεν είμαι σίγουρος αν τα έζησα πραγματικά ή τα διάβασα στο Θουκυδίδη. Ο τρόμος από τα Στούκας κι ο κόσμος που έτρεχε να σωθεί στις γράνες και στα περιβόλια του Πύργου, οι ταγματασφαλίτες του Κοκώνη, οι κραυγές που ξέσκιζαν τα υπόγεια των τμημάτων της Χωροφυλακής, οι ξυπόλυτοι αντάρτες του Μαντούκου σκοτωμένοι στα σκαλοπάτια της Αγίας Κυριακής, τα χλεμπονιάρικα πιτσιρίκια με τις πρησμένες κοιλιές, τα γένια του Βελουχιώτη στο μπαλκόνι του Ιλίου Μέλαθρον, ο Αντώνιος ο δεσπότης που του είχα βαστήξει την πατερίτσα, η παράδοση των όπλων και τα κλάματα των μαυροσκούφηδων του Άρη, η Γκρέτσια Πολιτσάι Χι και το κυνηγητό, το δεύτερο αντάρτικο, το ξεκλήρισμα, ο Μπελογιάννης και ο Πλουμπίδης...

Δέκα-δέκα, στρωματσάδα στο σαλόνι της μάνας μου, σταλιάζανε για μια νύχτα οι αντάρτες κι αξημέρωτα φεύγανε για τα χωριά. Εκείνοι να μου λένε ιστορίες από το βουνό κι εγώ να τους δείχνω τα βιβλία μου. Σπαρμένες, κομματιασμένες ζωές. Ποδοβολητά, χαμηλές κουβέντες και ψίθυροι, μουρμουριστά τραγούδια, μάτια που σκίζανε το σκοτάδι, ιδρωμένα ζυγωματικά, χαίτες παλικαριών, ένα ατέλειωτο νυχτερινό τρένο χιμάει με τ' αστραφτερά του βαγόνια, κι αλωνίζει τα κύτταρα και τα κόκαλά μου.

Μ' αυτό το τρένο ταξιδεύω ακόμα.
Κώστας Καζάκος

* Το κείμενο είναι από ΤΟ ΔΕΝΤΡΟ - τ.139/140, Φεβρ.2005
*Φωτογραφία: finosfilms.gr