2 ~ Νίκος Χατζηκυριάκος-Γκίκας: Σε λίγα δευτερόλεπτα είχα τρέξει τη μισή Αφρική.

...Καθόμουνα και παρατηρούσα μυρμηγκοφωλιές με στρατό από μυρμήγκια μικρά και άλλα μεγαλύτερα. Σιγά-σιγά, ακούγοντας, έμαθα τα ζουμπούλια, τους μενεξέδες, τις ντάλιες, τα αστράκια, τους πανσέδες, τα κρίνα, τους ήλιους, τις αζαλέες, τα γαρούφαλα, τις φράντζιες, τις μιμόζες, τις μπουγκανβίλιες, τα γεράνια, τα χρυσάνθεμα, τις παπαρούνες, τις μαργαρίτες, τα γαϊδουράγκαθα, τις τσουκνίδες, τα χαμομήλια.

Είχαμε μουσμουλιές, και βερυκοκιές δυό-τριών λογιών κιτρονιές, πορτοκαλιές, νεραντζιές και λεμονιές, σ' ένα μέρος που ο πατέρας μου το αποκαλούσε με στόμφο το «φυτώριον». Αλλά το ωραιότερο δέντρο, μετά τη λεύκα και τη μουριά, ήτανε στο τέλος ακριβώς του χτήματος, εκεί που ένα βαθύ αυλάκι μάς χώριζε από το γείτονα: μια πελώρια συκιά. Εκεί απάνω σκαρφάλωνα και καβαλικευτός σ' ένα χοντρό κλωνάρι διάβαζα ένα παιδικό βιβλίο και χαιρόμουνα τη ζωή. Σ' αυτό μου το διάβασμα με συνόδευε μια γλυκιά μουσική. Τα φαρδιά φύλλα της συκιάς χτυπούσαν το 'να τ' άλλο σαν κύμβαλα καθώς περνούσε το αεράκι, κι άλλα δέντρα παρακάτω έκαναν αλλιώτικο ήχο. Το νερό που έτρεχε στο αυλάκι ψιθύριζε κι αυτό κάτι. Και στον ουρανό τα κοτσύφια και οι κεφαλάδες έριχναν καμιά φωνή, ενώ τριγύρω έκοβε βόλτες βιαστικές ένα χελιδόνι ώσπου ν' αποφασίσει να κάτσει για λίγο, κρατώντας ισορροπία στα σύρματα του τηλεγράφου. Βούλες-βούλες έπεφτε το φως τριγύρω μου και στα σταχτιά κλωνάρια της συκιάς που έβγαιναν απ' τη γη σαν μεγάλα ήμερα φίδια. Άλλοτε πάλι, δίπλα στο δροσερό πηγάδι με τη μαρμαρένια γούρνα, αποκάτω απ' την ψηλή λεύκα που πάντα βούιζε και όταν ακόμα κανένα άλλο δέντρο ή φυλλαράκι δεν κουνούσε, καθόμουνα με τη μάνα μου και έκανα ανάγνωση.

Δεν ήμουνα πια στο πρώτο μάθημα όπου, κομπιάζοντας και διστάζοντας, διάβαζα τραγουδιστά «τα ία, τα ρόδα» (που στο μυαλό μου, η τελευταία αυτή λέξη, αν και είχε δίπλα της ζωγραφιστό ένα τριαντάφυλλο, μου θύμιζε χωρίς να το θέλω, τα στρογγυλά και κρύα ρόδια που σπάζαμε με τα χωριατόπουλα και ρουφούσαμε το ζουμί τους). Τώρα διάβαζα τη Χρηστομάθεια και μικρά διηγήματα με την αλεπού και ένα άλλο που ο τίτλος του ήταν «Ο Λέων». Άμα ύστερα, κατά τύχη, έμαθα ότι υπάρχουν και άνθρωποι, και μάλιστα παιδιά, με το όνομα «Λέων», κρυφά λυπόμουν που και μένα δεν μου είχαν δώσει ένα τέτοιο όνομα που ασφαλώς θα πρόσθετε στην εμφάνισή μου κάποια αλλιώτικη αίγλη, σαν να φορούσα πραγματικά τη λεοντή του Ηρακλέους.

Πολλές φορές καθώς διάβαζα με έπιανε νύστα. Η μητέρα μου έραβε δίπλα μου και πάντα βρισκόταν μια μύγα που με ενοχλούσε στριφογυρίζοντας δίπλα μου. Αλλά σιγά-σιγά θάμπωναν και τα γράμματα που ήταν μπρος στα μάτια μου, και η μύγα έφευγε και το κεφάλι μου βάραινε κι έπεφτε απάνω στον αγκώνα μου και έβλεπα καθαρά πως η ιστορία που διάβαζα εγκατέλειπε άξαφνα το χαρτί και ανεβαίνοντας στους ουρανούς έπαιρνε κατεύθυνση προς το άπειρο. Εγώ την ακολουθούσα από πίσω, έσμιγα μαζί της και μιλούσα με το κύριο πρόσωπο και σιγά-σιγά εκείνο χανόταν κι εγώ έπαιρνα τη θέση του και πρόσταζα και κυβερνούσα και κυνηγιόμουν με τους άλλους. Μα πολλές φορές μες στ' όνειρό μου ξεχνούσα την πραγματική μου οντότητα και γινόμουνα στ' αλήθεια άλλος άνθρωπος. Τούτο καθόλου δεν με παραξένευε και το έβρισκα φυσικότατο να έχω γένεια, παραδείγματος χάριν, ή να είμαι ό πραγματικός Ροβινσών ή λιοντάρι και να βρυχώμαι.

Τη νύχτα συχνά με κυνηγούσαν λύκοι ή έπεφτα άξαφνα μέσα σ' ένα βάραθρο ατελείωτο, και τότε ξυπνούσα ή τιναζόμουν και κλοτσούσα στο κρεβάτι μου. Όταν όμως έξω στην αυλή με έπαιρνε ένας μικρός ύπνος διαβάζοντας κοντά στη μητέρα μου, την άκουγα καμιά φορά που έλεγε: «Κοιμάται το αγγελούδι μου». Και αμέσως ήξερα ότι αυτό έβγαινε από το στόμα της μητέρας μου και ότι είχα αποκοιμηθεί. Εν τούτοις δεν έχανα την υπόστασή μου της στιγμής εκείνης και δεν μου φαινόταν ασυμβίβαστο να είμαι συγχρόνως αποκοιμισμένο παιδί κοντά της και λεοντάρι που τρέχει στα παρθένα δάση της Αφρικής.

Με τη φωνή της όμως το όνειρό μου κοβόταν απότομα ή μάλλον με αστραπιαία ταχύτητα έκανε «όπισθεν», απάνω-κάτω όπως μια κινηματογραφική ταινία που τη γυρίζεις ανάποδα αλλά πολύ πιο γρήγορα παρά ό,τι είναι δυνατόν να γίνει στον κινηματογράφο. Το λιοντάρι, χωρίς καλά-καλά να προφτάσω να το αντιληφθώ, ήμουν εγώ, και εγώ δεν ήμουν πια λιοντάρι, αλλά ήμουν καθισμένος στην καρέκλα μου με το κεφάλι ακουμπισμένο στο χέρι μου. Γύρω-γύρω είχε πολύ φως, έκανε ζέστη και καταλάβαινα πως είχα ιδρώσει' η μύγα ακουγόταν στ' αφτιά μου, η μητέρα μου έραβε πάντα και κρατούσα ακόμη στα δάχτυλα το μολύβι με το όποιο έπαιρνα σημειώσεις. Ήξερα πως λίγα δευτερόλεπτα μόνο με είχε πιάσει ο ύπνος και όμως σ' αυτά τα λίγα δευτερόλεπτα είχα βρει τον καιρό να τρέξω τη μισή Αφρική.
Νίκος Χατζηκυριάκος-Γκίκας (1906 - 1994)

* Το κείμενο είναι από το βιβλίο του Νίκου Χατζηκυριάκου-Γκίκα
Το χαλί όπου παίζαμε ήταν κόκκινο - Εκδ. Ίκαρος, 1996
* Ο πίνακας είναι από το mmb.org.gr
* Φωτογραφίες: enet.gr, myriobiblos.gr, euro2day.gr
Oι δύο παιδικές είναι από το βιβλίο.


Νίκος Χατζηκυριάκος-Γκίκας: Σκηνικό “Το πρώτο πρωί του κόσμου”
για την Περσεφόνη των Ζιντ - Στραβίνσκι, Κόβεντ Γκάρντεν, 1961.

Links:
- Απόσπασμα από το ίδιο βιβλίο στο Σπουδαστήριο Nέου Eλληνισμού
- Νίκος Χατζηκυριάκος-Γκίκας. Του Ιωακείμ Γρυσπολάκη,
από την Δημοτική Πινακοθήκη Χανίων
- "Ένας Ύδραίος στην 'Ανδρο", του Γιώργου Καρουζάκη
από την : Ελευθεροτυπία